Οι Εθελοντικές Οργανώσεις Πολιτικής Προστασίας υποστηρίζουν τους κρατικούς φορείς σε όλες τις φάσεις του κύκλου καταστροφών, μέσω των παρακάτω δράσεων:

Επιχειρησιακές δράσεις που αφορούν σε:

• Δράσεις δασοπροστασίας για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών
• Δράσεις δασοπυρόσβεσης για την καταστολή των δασικών πυρκαγιών
• Δράσεις αστικών πυρκαγιών για την καταπολέμηση πυρκαγιών σε αστικά περιβάλλοντα
• Δράσεις πρώτων βοηθειών με μια σειρά ενεργειών για την πρόληψη της επιδείνωσης της κατάστασης των τραυματιών ή ασθενών
• Δράσεις έρευνας και διάσωσης που σχετίζονται με τη διαδικασία εύρεσης και βοήθειας ατόμων που κινδυνεύουν ή απειλούνται από επικείμενο κίνδυνο

Υποστηρικτικές δράσεις που αφορούν σε:

• Δράσεις τηλεπικοινωνιών
• Δράσεις ψυχολογικής υποστήριξης
• Δράσεις ενημέρωσης και προειδοποίησης
• Δράσεις μέριμνας πληγέντων
• Δράσεις μεταφορών
• Δράσεις οργάνωσης και λειτουργίας χώρων συγκέντρωσης

Θεσμικό πλαίσιο

Σε μια εποχή ολοένα και αυξανόμενων φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών, η έννοια του εθελοντισμού αποκτά ξεχωριστή σημασία υπογραμμίζοντας την ανάγκη για κοινωνική αλληλεγγύη και ανιδιοτελή προσφορά στον τομέα της Πολιτικής Προστασίας, όπου η άμεση παροχή βοήθειας κατά την εκδήλωση επικίνδυνων φαινομένων είναι ιδιαίτερα επιτακτική. Η θεσμοθέτηση του Συστήματος Εθελοντισμού Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών, το οποίο λειτουργούσε πιλοτικά ήδη από το 2001, πραγματοποιήθηκε με τον άρθρο 14 του Νόμου 3013/2002 (ΦΕΚ 102/Α/1-5-2002) “Αναβάθμιση της Πολιτικής Προστασίας και άλλες διατάξεις”, όπως συμπληρώθηκε με την παρ. 3 του άρθρου 27 του Ν. 3536/2007 και τροποποιήθηκε με τη διάταξη της παρ. 3 του αρθρου 18 του Ν. 3613/2007. Σύμφωνα με το άρθρο 14 του Νόμου 3013/2002, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 27 Ν.3536/2007 (ΦΕΚ 42/Α/23-2-2007), το άρθρο 18, παρ.3 του Ν.3613/2007 (ΦΕΚ 263/Α/23- 11-2007) και το άρθρο 110, παρ.9 του Ν.4172/2013 (ΦΕΚ 167/Α/23-7-2013) αντικαταστάθηκε με το άρθρο 117 του Ν.4249/2014 (ΦΕΚ 73/Α/24-3-2014), καθορίζεται η αποστολή και δράση των Εθελοντών Πολιτικής Προστασίας:

“1. Αποστολή του εντασσόμενου στο Σύστημα Εθελοντισμού Πολιτικής Προστασίας εθελοντή είναι η παροχή συνδρομής στους αρμόδιους κρατικούς φορείς στο έργο της προστασίας της ζωής, υγείας και της περιουσίας των πολιτών από φυσικούς, ανθρωπογενείς και λοιπούς κινδύνους, που προκαλούν καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης κατά τη διάρκεια της ειρηνικής περιόδου.

2. Οι Ειδικευμένοι Εθελοντές Πολιτικής Προστασίας και οι Εθελοντές Πολιτικής Προστασίας των Εθελοντικών Ομάδων Πολιτικής Προστασίας συντρέχουν τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, δρουν και υποστηρίζουν το έργο των Αρχών και των κρατικών υπηρεσιών για την εκπλήρωση της αποστολής τους, σύμφωνα με τις αρχές της κοινωνικής αλληλεγγύης”.

Σύμφωνα με το άρθρο 14Α του Νόμου 3013/2002, όπως προστέθηκε με το άρθρο 118 του Ν.4249/2014 (ΦΕΚ 73/Α/24-3-2014), δίδονται οι απαραίτητοι ορισμοί:
“α. Εθελοντής Πολιτικής Προστασίας: Το φυσικό πρόσωπο, το οποίο εντάσσεται στο δυναμικό της Πολιτικής Προστασίας και παρέχει, σε συνεργασία με φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και λοιπούς επιχειρησιακούς οργανισμούς, άμισθη και μη κερδοσκοπική υπηρεσία προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Ως Εθελοντής Πολιτικής Προστασίας νοείται τόσο ο Ειδικευμένος Εθελοντής όσο και το μέλος Εθελοντικής Οργάνωσης Πολιτικής Προστασίας.
β. Ειδικευμένος Εθελοντής: Το φυσικό πρόσωπο, το οποίο λόγω της επιστημονικής ή της επαγγελματικής κατάρτισης του ή της πιστοποιημένης εκπαίδευσης και εμπειρίας του, μπορεί να συνεισφέρει και ανταποκρίνεται με πληρότητα σε δράσεις πρόληψης, αντιμετώπισης και αποκατάστασης φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών. Ο Ειδικευμένος Εθελοντής εντάσσεται στο δυναμικό της Πολιτικής Προστασίας και, σε συνεργασία με φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και λοιπούς επιχειρησιακούς οργανισμούς, παρέχει άμισθη και μη κερδοσκοπική υπηρεσία προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.
γ. Εθελοντική Οργάνωση Πολιτικής Προστασίας: Είναι η ομάδα προσώπων, η οποία εντάσσεται στο δυναμικό της Πολιτικής Προστασίας και σε συνεργασία με φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και λοιπούς επιχειρησιακούς οργανισμούς, δραστηριοποιείται στην παροχή μη κερδοσκοπικών υπηρεσιών προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.
δ. Σύστημα Εθελοντισμού Πολιτικής Προστασίας: Συνιστά το θεσμικό, κανονιστικό, διοικητικό και οργανωτικό πλαίσιο λειτουργίας των Εθελοντών, Ειδικευμένων Εθελοντών και Εθελοντικών Οργανώσεων Πολιτικής Προστασίας που έχουν πιστοποιηθεί και ενταχθεί στο οικείο Μητρώο, δρουν δε, σύμφωνα με το Ν. 3013/2002, όπως ισχύει, υπό την εποπτεία της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας.
ε. Ενιαίο Μητρώο Εθελοντών Πολιτικής Προστασίας και Πυροσβεστικού Σώματος: Είναι το Μητρώο, το οποίο απαρτίζεται από το Μητρώο Εθελοντικών οργανώσεων και Ειδικευμένων Εθελοντών της Πολιτικής Προστασίας και το Ειδικό Μητρώο Εθελοντών του Πυροσβεστικού Σώματος”.

Με το άρθρο 14Β του Νόμου 3013/2002, όπως προστέθηκε με το άρθρο 118 του Ν.4249/2014 (ΦΕΚ 73/Α/24-3-2014), η ένταξη στο Μητρώο και η κατηγοριοποίηση των Εθελοντικών Οργανώσεων και των Ειδικευμένων Εθελοντών. Αναφέρονται οι προϋποθέσεις και τα απαραίτητα προσόντα για την εγγραφή στο παραπάνω Μητρώο.

Με το άρθρο 14Γ του Νόμου 3013/2002, όπως προστέθηκε με το άρθρο 118 του Ν.4249/2014 (ΦΕΚ 73/Α/24-3-2014), καθορίζονται θέματα που αφορούν την Εκπαίδευση Εθελοντών Πολιτικής Προστασίας, η οποία πραγματοποιείται από την Εθνική Σχολή Πολιτικής Προστασίας της Πυροσβεστικής Ακαδημίας.

Με το άρθρο 14Δ του Νόμου 3013/2002, όπως προστέθηκε με το άρθρο 118 του Ν.4249/2014 (ΦΕΚ 73/Α/24-3-2014), καθορίζονται η Επιχειρησιακή Εμπλοκή και ο Συντονισμός των Εθελοντών. Αναφέρεται η επιχειρησιακή ένταξη των Εθελοντικών Οργανώσεων στα Συντονιστικά Όργανα Πολιτικής Προστασίας (ΣΟΠΠ) και η ενίσχυση των δράσεων των Εθελοντικών Οργανώσεων με την παροχή εξοπλισμού και μέσων.

Στα υπόλοιπα άρθρα 14Ε έως 14Ι του Νόμου 3013/2002, όπως προστέθηκε με το άρθρο 118 του Ν.4249/2014 (ΦΕΚ 73/Α/24-3-2014), καθορίζονται:

• Αξιολόγηση των Εθελοντικών Οργανώσεων και των Ειδικευμένων Εθελοντών
• Στολή – διακριτικά – ατομικό δελτίο Εθελοντή
• Εξασφάλιση διαθεσιμότητας Εθελοντών – υποχρεώσεις εργοδοτών
• Ηθικές Αμοιβές και Κυρώσεις
• Οικονομική ενίσχυση
• Ασφαλιστική κάλυψη και αστική ευθύνη Εθελοντών Πολιτικής Προστασίας

Με το Νόμο 4662/2020  «Εθνικός Μηχανισμός Διαχείρισης Κρίσεων και Αντιμετώπισης Κινδύνων, αναδιάρθρωση της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, αναβάθμιση συστήματος εθελοντισμού πολιτικής προστασίας, αναδιοργάνωση του Πυροσβεστικού και άλλες διατάξεις» αναβαθμίστηκε το Σύστημα Εθελοντισμού Πολιτικής Προστασίας το οποίο είχε θεσμοθετηθεί με το ν. 3013/2002.

Σήμερα στη ΓΓΠΠ τηρείται Μητρώο Εθελοντικών Οργανώσεων Πολιτικής Προστασίας όπου οι ΕΟ εντάσσονται σε αυτό με απόφαση του γγΠΠ, με ειδική αναφορά στη χωρική εμβέλεια δράσης τους (Επικράτεια, Περιφέρεια, ΠΕ, Δήμος). Η επιχειρησιακή τους ένταξη προβλέπεται με την ενεργή συμμετοχή τους στα Συντονιστικά Όργανα των ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού.